Wybór auta używanego to skomplikowane zagadnienie, obejmujące zarówno osobiste preferencje, możliwości finansowe, kondycję techniczną pojazdu, a nawet kwestie prawne. W poniższym artykule przyjrzymy się tematowi sprawdzania stanu technicznego pojazdu z silnikiem diesla. Od zagadnień na które możemy zwrócić uwagę bez dodatkowych środków aż po metody i narzędzia stosowane przez profesjonalistów. Pokażemy jak wykorzystać znane w warsztatach specjalistycznych urządzenie EDIA-PRO do szybkiej oceny stanu silnika. Używane auto może być świetnym wyborem, ale może się okazać “studnią bez dna”. Choć to oczywistość, przypomnijmy: często samochód sprzedaje się wtedy gdy zbyt wysokie koszty naprawy powodują, że dalsze utrzymanie auta staje się nieopłacalne. Tak może się stać nawet w przypadku egzemplarzy względnie młodych, pozornie nienagannie utrzymanych.

Na co zwrócić uwagę – rady ogólne

Przed zakupem samochodu używanego należy sprawdzić jego stan techniczny. W przypadku nowoczesnych konstrukcji przeoczenie pewnych kwestii może okazać się bardzo kosztowne. Nawet bez dodatkowego sprzętu można wiele dowiedzieć się o stanie jednostki napędowej poprzez uważną obserwację jej działania. Tradycyjnie głównym kryterium był przebieg pojazdu – doprowadziło to do sytuacji w której niemal każdy oferowany używany samochód miał poniżej magicznych 200 tys. km. Sugerowanie się głównie przebiegiem nie jest zbyt rozsądne w nowoczesnych dieslach. Duży przebieg uzyskany w krótkim czasie potwierdza, że samochód jeździł na długich trasach, czyli takich do których silniki diesla zostały stworzone. Jeśli zamierzamy jeździć dieslem niewiele, a sugerujemy się głównie niskim zużyciem paliwa, to być może silnik benzynowy będzie lepszym rozwiązaniem. Poniżej przedstawiamy listę punktów do sprawdzenia w autach z silnikiem diesla.

1. Zajrzyj do komory silnika w poszukiwaniu wszelkich wycieków oleju czy innych płynów eksploatacyjnych. Czy silnik został umyty? Pamiętaj, że czym innym jest wytarcie osłon z kurzu, a czym innym dokładne umycie całego silnika właśnie przed sprzedażą. Pod silnikiem, skrzynią biegów czy mostami nie powinno być widocznych wycieków.
2. Sprawdź olej. Jeśli poziom oleju jest niski, może to świadczyć o znacznym jego zużyciu. Nawet jeśli zużycie jest prawidłowe to niski poziom oleju nie wróży niczego dobrego – właściciel mógł regularnie jeździć przy takim stanie. Przyjrzyj się bagnetowi, zaglądnij także pod korek wlewu oleju – czy nie znajduje się tam tzw. “majonez” (olej zmieszany z płynem chłodniczym, który gromadzi się przy uszkodzeniu głowicy bądź uszczelki pod głowicą).
3. Sprawdź płyn chłodniczy – jego poziom oraz wygląd. Płyn powinien być przejrzysty, nie powinno w nim nic pływać. Zajrzyj pod korek zbiorniczka wyrównawczego, powinno być tam względnie czysto. W szczególności nie może być tam oleju ani innych tłustych pozostałości (“majonezu”).
4. Poziomy innych płynów eksploatacyjnych. Zwróćmy uwagę na poziom płynu hamulcowego czy płynu w układzie wspomagania (jeśli występuje). Nieprawidłowe poziomy mogą świadczyć o tym, że pojazd nie był właściwie serwisowany.
5. Kontrolki deski rozdzielczej. Przed rozruchem silnika włącz zapłon i zaczekaj kilka sekund aż zagrzeją się świece żarowe. Kontrolki dotyczące silnika, układu ABS/ESP czy układu poduszek powietrznych powinny zaświecić się w momencie przekręcenia kluczyka i zgasnąć po uruchomieniu silnika lub po kilku sekundach.
6. Rozruch zimnego silnika. Skontroluj czy silnik jest zimny. Przed uruchomieniem silnika upewnij się, że radio czy nawiewy są wyłączone. Rozruch powinien przebiegać sprawnie i nie powinny towarzyszyć mu podejrzane metaliczne stuki, trzaski czy grzechotanie. Po uruchomieniu praca silnika powinna być równomierna, bez nietypowych odgłosów czy dymienia.
7. Jazda próbna – w jej trakcie zwróć szczególną uwagę na płynność ruszania oraz brak podejrzanych hałasów pochodzących z silnika jak i zawieszenia. Nie wchodź na wyższe obroty zanim silnik nie osiągnie temperatury roboczej.
8. Auto nie powinno dymić, wyraźny dym z rury wydechowej niezależnie od jego zabarwienia może zwiastować problemy (poza parą wodną która w wydechu normalnie występuje, a uwidacznia się przy niskich temperaturach). Pojazdy z filtrem cząstek stałych w zasadzie w ogóle nie mogą emitować sadzy – jeśli dymią na czarno, to filtr DPF został usunięty. Zwróć uwagę na moment gwałtownego dodawania gazu. Brak mocy, błękitny dym, a także głośny gwizd narastający wraz z obrotami silnika może sugerować niesprawność turbosprężarki. To jeden z kosztownych elementów, które ulegają zużyciu (turbosprężarka bez zmiennej geometrii jest istotnie tańsza).
9. Wybierz się na oględziny z drugą osobą. Z zewnątrz łatwiej ocenić zarówno dymienie jak i odgłosy towarzyszące pracy silnika podczas ruszania i jazdy. W dobrze wytłumionych, nowoczesnych autach niewiele słychać, a widoczność do tyłu bywa ograniczona. Druga osoba przyda się także z innych względów, może zwrócić uwagę na przeoczony szczegół lub zapobiec zbyt impulsywnym decyzjom zakupowym.
10. Koło dwumasowe. W takcie jazdy próbnej przy prędkości ok. kilkudziesięciu kilometrów na godzinę zdejmij nogę z gazu, a następnie dodaj gazu. Czynność powtórz kilkukrotnie, zwracając uwagę na możliwe metaliczne stuki pochodzące od koła dwumasowego. Podobne stuki mogą być słyszane przy gaszeniu silnika. Zmiana biegów powinna być łatwa i bezproblemowa. Skrzynia biegów może ulec uszkodzeniu w wyniku jazdy z uszkodzonym kołem dwumasowym lub na skutek jego zastąpienia kołem sztywnym.
11. Po zakończeniu jazdy ponownie oceń uruchamianie silnika oraz pracę na wolnych obrotach, tym razem na nagrzanym silniku. Zdarza się, że silnik chętnie odpala tylko gdy jest zimny.

Możliwości diagnostyki komputerowej

Coraz więcej osób decyduje się skorzystać z usług osób oferujących sprawdzenie auta testerem diagnostycznym. Sprawdzenie samochodu w ten sposób jest bardzo dobrym pomysłem, ale należy spojrzeć realistycznie na ograniczenia tej metody.

Podłączenie samochodu pod tzw. komputer diagnostyczny to dobra metoda weryfikacji stanu auta i sposób na wykrycie niektórych manipulacji. W wielu sytuacjach można ustalić faktyczny przebieg pojazdu, który jest niejednokrotnie zapisywany w kilku miejscach. Jeśli jakaś kontrolka ostrzegawcza świeciła stale i ktoś podłączył ją pod inny obwód, to będzie to do ustalenia przez diagnostę. Podobnie da się wykryć zastosowanie emulatora zastępującego filtr cząstek stałych czy emulatora układu selektywnej redukcji katalitycznej SCR. Pamiętajmy, że diesel pozbawiony filtra DPF faktycznie nie spełnia wymagań homologacyjnych, co może okazać się bolesne dla posiadacza w przypadku wprowadzenia ewentualnych rozwiązań kontrolnych. Podobnie może być z zaworem EGR. Zawór zawór recyrkulacji spalin to także jeden z elementów pozwalających spełnić normę emisji spalin.

Odczytanie kodów błędu nie tylko ze sterownika silnika, ale także modułu ABS/ESP, układu poduszek powietrznych czy modułu komfortu pomoże zorientować się w usterkach i ewentualnych próbach ich ukrycia. Będzie to miało tym większe znaczenie, im bogatsze jest wyposażenie konkretnego auta.

Tą metodą dowiemy się o zgłaszanych przez sterowniki błędach takich jak np. problemy z wybranym czujnikiem czy podzespołem, nie będziemy mieć jednak pewności które elementy kwalifikują się do wymiany. Sterownik silnika bardzo dobrze radzi sobie z wykryciem nieprawidłowego sygnału z czujnika, ale nie wie w jakiej kondycji mechanicznej są tłoki czy zawieszenie – bez fachowca się nie obejdzie. Podobnie jest z innymi elementami pojazdu, np. zdarza się zastępowanie odpalonych poduszek powietrznych rezystorami – z punktu widzenia sterownika układu wydają się w pełni sprawne. Zdarzają się także auta w których ktoś celowo zmodyfikował sterownik tak, aby ukryć kody usterek czy stan pojazdu. W takich przypadkach także komputer diagnostyczny może tego nie ujawnić.

Sprawdzamy auto za pomocą EDIA-PRO

Urządzenie EDIA-PRO do szybkiej wstępnej diagnozy układu wtryskowego, z powodzeniem stosowane w serwisach Diesla, doskonale nadaje się również do sprawdzenia pojazdu wyposażonego we wtrysk typu Common Rail przed zakupem. System opiera się na bezinwazyjnym pomiarze w trakcie pracy, co pozwala niezależnie ocenić stan silnika. Taki pomiar możemy przeprowadzić nawet w 10 minut (czas pomiaru zależy w dużej mierze od uzyskania dostępu do przewodów prowadzących do wtryskiwaczy. Nie trzeba dziurawić czy przekłuwać przewodów więc procedura jest nieszkodliwa dla badanego pojazdu. Zapisane pliki możemy później spokojnie interpretować na komputerze dlatego czas dostępu do pojazdu możemy w wielu przypadkach ograniczyć do minimum.

W przypadku diagnozowania samochodu w warsztacie interesuje nas dokładne ustalenie przyczyny usterki, ponieważ dążymy do jej usunięcia. Stosując urządzenie EDIA-PRO możemy przyspieszyć naszą diagnozę kierując się na konkretne obszary gdzie problem może występować. W ten sposób oszczędzamy czas i pieniądze, skupiając się na najbardziej podejrzanych elementach.

Jeśli oceniamy auto przed zakupem sytuacja jest prostsza gdyż interesuje nas ogólny stan silnika i układu wtryskowego, a pojazdu nie zamierzamy naprawiać w danej chwili. Samo stwierdzenie problemu z wtryskiwaczami ma znacznie większe znaczenie niż wskazanie który z nich jest najbardziej wyeksploatowany.

Jak ocenić pojazd z silnikiem diesla krok po kroku

1. Podłączamy się do układu w samochodzie. Wsuwamy sondy pomiarowe między przewody wtryskiwaczy i za pomocą adaptera podłączamy się pod sygnał z czujnika ciśnienia (bez sygnału z czujnika nadal jesteśmy w stanie sprawdzić równomierność pracy silnika).

2. Wybieramy “Analizę czasową”, dłuższy pomiar 10 lub 15 sekund i uruchamiamy silnik po rozpoczęciu pomiaru tak, aby zarejestrować moment rozruchu. Pomiar najlepiej wykonać na nagrzanym silniku bądź w warunkach w których występują jakieś problemy (np. podejrzane stukanie, trudny rozruch, itp.). W trakcie rozruchu skupiamy się na narastaniu ciśnienia – ciśnienie powinno osiągnąć właściwą wartość w czasie do sekundy od uruchomienia rozrusznika.

3. Wykonujemy drugi pomiar, tym razem na biegu jałowym. Wybieramy Menu -> Analiza automatyczna, a następnie wskazujemy rodzaj wtryskiwaczy. Obserwujemy różnice w czasach sterowań wtryskiwaczy i porównujemy je z dolnym wierszem tabeli. “Odchyłka czasu cyklu” pokazuje nam czy dany cylinder przyspiesza czy zwalnia silnik (odchyłka dodatnia oznacza zwolnienie, ujemna przyspieszenie). Odchyłki poniżej 100us (przy biegu jałowym) uznajemy za mieszczące się w normie. Jeśli zarówno czas sterowania wtryskiwacza jak i odchyłka są zwiększone, sugeruje to problemy z tym konkretnym cylindrem. Zarówno ciśnienie jak i obroty silnika powinny być stabilne. Wolne falowanie wartości ciśnienia często wskazuje na problemy z zaworem regulacji ciśnienia.

4. Rozpoczynamy kolejny pomiar, zaczynając od wolnych obrotów. Następnie wciskamy pedał przyspieszenia do oporu i zwalniamy gdy tylko silnik się rozpędzi. W ten sposób tworzymy krótkotrwałe zapotrzebowanie na moc i ocenimy zdolność układu do uzyskiwania wyższego ciśnienia. Ciśnienie w trakcie takiej próby powinno rosnąć szybciej niż obroty silnika i osiągnąć wartość ponad 1/2 skali czujnika. Zbyt wolne narastanie ciśnienia może świadczyć o problemach z pompą lub nadmiernym przelewem wtryskiwaczy. Jeśli ciśnienie wzrasta tylko nieznacznie ponad wartość wyjściową, mamy zapewne problem z pompą.

5. Przed wyłączeniem silnika wykonujemy jeszcze pomiar w trybie “Analizy kształtu”, szczególnie jeśli podejrzewamy problem z wtryskami. Pomiar ten pozwoli nałożyć na siebie przebiegi wtryskiwaczy – jeśli różnią się od siebie istotnie kształtem (powinny różnić się co najwyżej nieznacznie długością), może to wskazywać na problemy z wtryskiem, obwodem bądź nawet sterownikiem silnika.

6. Jeśli mamy możliwość późniejszego skasowania kodów błędu to wykonujemy jeszcze jeden pomiar – odłączamy przewody wtryskiwaczy aby uniemożliwić rozruch i wykonujemy pomiar w trybie “Analiza ciśnienia sprężania”. Podłączamy przewód z zaciskami do akumulatora, klikamy “START”, a następnie kręcimy rozrusznikiem ok. 10 sekund. Uzyskujemy szacunkowy rozkład kompresji w silniku. Nie znamy wartości bezwzględnych (w jednostkach ciśnienia), ale możemy porównać równomierność sprężania w poszczególnych cylindrach. Jeśli kompresja wychodzi równomiernie, a wtryskiwacze pracują nierówno – mamy problem z wtryskami. Jeśli kompresja jest nierówna to wymiana bądź regeneracja wtryskiwaczy na niewiele się zda bez odpowiedniego remontu silnika.

Zaletą takiego pomiaru jest fakt, że w zasadzie nie da się go zmanipulować. O ile można zmanipulować sterownik to nie można oszukać przytkanych wtryskiwaczy czy zużytych uszczelnień w tłokach. Jeśli silnik działa prawidłowo i jesteśmy zadowoleni z jazdy próbnej, mamy spore szanse cieszyć się z zakupu naszego samochodu.

Sprytny fachowiec zyskuje

A co jeśli pomiary wykazały jakąś usterkę? Okazuje się, że zakup samochodu z wadą może być bardzo opłacalny. Przykładowo, jeśli nierówna praca jednostki napędowej i odgłos stukającego wtryskiwacza wzbudziły nasz niepokój, prawdopodobnie nie tylko my zwróciliśmy na to uwagę. Jeśli pomiar EDIA-PRO wykaże, że najpewniej problem dotyczy pojedynczego wtrysku, a silnikowi poza tym zdaje się nic nie dolegać, takie auto może być dobrym wyborem.

Niewątpliwym atutem jest wiedza – jeśli wiemy, że konkretne wtryskiwacze łatwo poddają się regeneracji (są z reguły tańsze), to koszt przywrócenia ich do sprawności będzie mniejszy. Jeśli wiemy jakie elementy sprawiają problemy w konkretnych silnikach to wiemy gdzie skupić naszą uwagę. Czasem rzucająca się w oczy wada (której sprzedawca nie był w stanie zamaskować) sprawi, że wielu klientów zrezygnuje z zakupu. Jeśli umiemy właściwie oszacować koszt i zakres niezbędnych napraw, może się okazać, że dzięki wykorzystaniu wiedzy i przewagi technicznej możemy sporo zyskać.

Jeśli nie mamy odpowiedniej wiedzy lub fachowca pod ręką, to przynajmniej postarajmy się przeanalizować opinie dostępne w Internecie. W sieci znajdziemy także orientacyjne koszty wymiany podzespołów takich jak koła dwumasowe, turbosprężarki czy wtryskiwacze w przypadku konkretnych modeli. Użytkując pojazd dłużej w większości przypadków te tematy nas nie ominą. Starajmy się w miarę obiektywnie spojrzeć na całe auto pamiętając, że nowoczesne pojazdy składają się z wielu kosztownych komponentów i nie wszystkie będą w doskonałym stanie.

Autor: Inżynier Produktu Piotr Libuszowski